Hỏi: Cách sơ cứu khi bị tai biến mạch máu não?

Hỏi: Bố cháu đã bị tai biến 1 lần bây giờ đã phục hồi lại được gần như bình thường. Nhưng cháu thấy những người tai biến rồi vẫn bị tai biến lại và nếu không cấp cứu kịp thời thì có thể để lại di chứng vĩnh viễn hoặc thậm chí không qua khỏi được. Xin cho cháu biết cách sơ cứu khi bị tai biến? (Yến, Hà Nội)

Trả lời:

Cách sơ cứu khi bị tai biến mạch máu não.

Chào chị!

   Theo thống kê tại Việt Nam, có khoảng 50% bệnh nhân bị tai biến mạch máu não tử vong. Những người may mắn sống sót cũng có nguy cơ đối diện với vô vàn di chứng của tai biến mạch máu não. Chính vì vậy mà việc trang bị kiến thức sơ cứu khi bị tai biến mạch máu não rất quan trọng, đặc biệt với những gia đình có người già, người có tiền sử tai biến. Sau đây chúng tôi sẽ hướng dẫn cách sơ cứu khi bị tai biến mạch máu não.

   Khoảng thời gian 3 - 4 giờ đầu sau khi cơn tai biến khởi phát là khung giờ quan trọng nhất để các phương pháp cấp cứu và điều trị đạt hiệu quả cao. Vì vậy, khi nghi ngờ người nhà bị tai biến, bất kể nặng nhẹ, chị hãy gọi xe cấp cứu hoặc lái xe đưa ngay bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt. Trong thời gian vận chuyển, chị có thể sơ cứu tai biến mạch máu não theo những cách như sau:

Sơ cứu khi bị tai biến mạch máu não chưa hôn mê

- Đỡ ngay người bệnh để không bị ngã chấn thương.

- Cần nhanh chóng đặt người bệnh nằm ở nơi rộng rãi, thoáng đãng và nới lỏng quần áo cho dễ thở.

- Kê đầu bệnh nhân hơi cao và nghiêng sang một bên để nếu có nôn ói sẽ không bị sặc. Nếu trong miệng có đờm nhớt hoặc dị vật thì phải móc ra giúp đường thở được thông thoáng.

- Nếu người bệnh có dấu hiệu tê liệt nửa người thì hãy giúp họ điều chỉnh tư thế, nằm nghiêng về bên không liệt. 

- Tránh để người bệnh bị ngã dẫn đến các chấn thương khác, nhất là ở vùng đầu. 

- Nếu bệnh viện gần nhà có đủ điều kiện chữa trị thì không nên chuyển viện đi xa, trừ khi bác sĩ có chỉ định, vì càng di chuyển nhiều càng có thể làm bệnh nặng hơn.

- Không tự ý cho uống hoặc nhỏ thuốc hạ huyết áp hay bất kỳ loại thuốc nào khác.

Sơ cứu khi bị tai biến mạch máu não đã hôn mê

Trong trường hợp này, nhiệm vụ quan trọng nhất vẫn là nhanh chóng đưa người bệnh đi cấp cứu. Ngoài ra, chị cần chú ý đến mạch đập và khả năng hô hấp của bệnh nhân. Nếu bệnh nhân có dấu hiệu khó thở, chị hãy tiến hành hô hấp nhân tạo theo quy trình thổi hơi vào miệng nạn nhân và ép tim ngoài lồng ngực (thổi ngạt 2 hơi – ép tim ngoài lồng ngực 10 lần).

Não là cơ quan quan trọng và rất nhạy cảm. Nếu bị thiếu máu, thiếu oxy hoặc bị chảy máu thì não sẽ bị hoại tử chết đi rất nhanh chóng. Để càng lâu thì phần não bị chết càng lớn, không thể chữa trị phục hồi lại được vì thế khi phát hiện bị tai biến chị cần đưa người nhà đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.

Hiện nay, số ca tai biến mạch máu não có chiều hướng gia tăng. Người trải qua cơn tai biến thường phải chịu các di chứng hết sức nặng nề như tổn thương não kéo dài, tàn tật, thậm chí là tử vong. Ngoài ra, tai biến mạch máu não có tỷ lệ tái phát cao, chiếm khoảng 20% trong năm đầu tiên và từ 10% đến 50% trong 5 năm tiếp theo kể từ khi cơn tai biến khởi phát. Thường khi tai biến đã tái phát thì bệnh nhân sẽ rất khó qua khỏi.

Vì vậy, nếu người nhà chị có tiền sử tai biến rồi thì chị nên chú ý cho người nhà mình chế độ ăn uống lành mạnh, luyện tập thể dục, áp dụng vật lý trị liệu. Đồng thời nên sử dụng BoniOxy1 để ngăn ngừa tai biến tái phát bởi BoniOxy1 làm bền thành mạch, ức chế sự ngưng kết tiểu cầu, giảm hình thành huyết khối giúp người nhà chị tránh được nguy cơ tai biến tái phát.

Chị có thể tìm hiểu kỹ hơn về tai biến mạch máu não, cách phòng tránh bệnh tái phát và một số chú ý trong quá trình sơ cứu khi bị tai biến qua phần thông tin dưới đây nhé:

Tai biến mạch máu não là gì?

   Tai biến mạch máu não hay đột quỵ là tình trạng một phần não bị tổn thương do mạch máu não đột ngột bị tắc hoặc vỡ. Nguyên nhân chính là do cục máu đông hình thành và gây bít tắc mạch máu nuôi dưỡng não. Khi đó, não không được cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng nên dần hoại tử, mất khả năng kiểm soát các cơ quan trên cơ thể, gây ra các di chứng như: Liệt nửa người, méo miệng, suy giảm trí nhớ… thậm chí là tử vong.

Mạch máu não bị tắc dẫn đến tai biến mạch máu não

Phân loại tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não được chia làm 2 loại, phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh:

• Xuất huyết não: Xảy ra khi mạch máu bị vỡ, máu thoát khỏi thành mạch chảy vào nhu mô não, khoang dưới nhện, và não thất...

• Nhồi máu não hoặc thiếu máu não cục bộ (nhũn não): Xảy ra khi một nhánh mạch bị tắc nghẽn, tại nhánh đó bị thiếu máu và gây hoại tử. Hiện tượng tắc mạch não xảy ra do một vùng vi mô não bị thiếu máu và gây ra hoại tử vi mô não, gây ra các triệu chứng, thường gặp nhất ở bệnh nhân đột quỵ là liệt nửa người, méo miệng và không nói được.

Tại sao tai biến mạch máu não nguy hiểm?

Tai biến mạch máu não là một căn bệnh hết sức nguy hiểm, khả năng phục hồi của người bệnh phụ thuộc vào mức độ tổn thương não và thời gian được cấp cứu sớm hay muộn.

Khi bị tai biến mạch máu não, trong vòng vài phút, nếu không có các biện pháp tái lập tuần hoàn não để cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng thiết yếu khác (qua đường máu) cho các tế bào não, chúng sẽ bắt đầu chết (trung bình 1,9 triệu nơron bị chết/phút) và tiếp diễn liên tục trong vài giờ.

Tai biến mạch máu não là trường hợp cần được cấp cứu càng nhanh càng tốt – điều trị càng sớm, càng giảm thiểu tổn thương não. Đối với bệnh nhân đột quỵ não do huyết khối, việc điều trị phải được tiến hành trong vòng 1 giờ đầu tiên.

Tùy thuộc vào mức độ và vùng não bị tổn thương, người bệnh có thể gặp các di chứng ở các mức độ khác nhau:

• Liệt vận động: Liệt vận động bao gồm liệt nửa người, liệt cả người hoặc liệt chân, tay... Di chứng sau đột quỵ não do nhồi máu não khiến người bệnh bị liệt vận động, mọi sinh hoạt, ăn uống trở nên khó khăn và phải phụ thuộc vào người thân trong gia đình.
• Suy giảm nhận thức: Di chứng nguy hiểm của nhồi máu não là mất trí nhớ, suy giảm khả năng nhận thức về các vấn đề xung quanh. Suy giảm nhận thức có thể khiến người bệnh không thể làm những công việc yêu cầu trí tuệ như trước đây.
• Rối loạn ngôn ngữ: Tai biến mạch máu não có thể khiến người bệnh bị rối loạn ngôn ngữ, nói ngọng, nói không đúng từ, thậm chí là không nói được do vùng não có chức năng ngôn ngữ bị thương tổn.
• Rối loạn thị giác: mắt mờ một bên hoặc cả hai bên. Nặng hơn, người bệnh có thể mù một phần hoặc toàn bộ
• Rối loạn tiểu tiện: Sau đột quỵ não, nhiều người bệnh gặp phải tình trạng tiểu tiện không tự chủ. Người nhà cần chú ý chăm sóc để đề phòng nhiễm khuẩn đường tiết niệu, giữ cơ thể người bệnh luôn sạch sẽ.

Những biến chứng nguy hiểm sau đột quỵ đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần và phí tổn tài chính cho người bệnh, gia đình và xã hội.

Tai biến mạch máu não vốn đã nguy hiểm, bệnh tái phát lại càng nguy hiểm hơn, tỷ lệ tử vong rất cao, nếu người bệnh có sống được thì cũng sẽ để lại những di chứng hết sức nặng nề. Khi đó, người bệnh đang ở trạng thái sức khỏe không tốt, khó “chống chọi” với những tổn thương liên tiếp. Theo thống kê, số bệnh nhân tử vong do tai biến tái phát lần 2 cao gấp 2,67 lần đầu. Hơn thế, việc điều trị tai biến tái phát thường phức tạp và chi phí cao hơn nhiều lần so với lần trước, dễ tạo gánh nặng cho gia đình và bệnh nhân.

Các dấu hiệu nhận biết tai biến mạch máu não

Theo các bác sĩ, các triệu chứng của tai biến mạch máu não rất đa dạng, tùy thuộc vào loại tổn thương, mức độ tổn thương, vị trí vùng não bị tổn thương mà có các biểu hiện khác nhau. Các triệu chứng thường gặp của tai biến mạch máu não gồm:

Khuôn mặt buồn rầu, mặt bị méo một bên

   Dấu hiệu tai biến thể hiện trên khuôn mặt của bệnh nhân trước khi tai biến diễn ra. Lượng oxy trong máu cung cấp cho não bộ giảm dần đã gây tổn thương thần kinh tác động đến cơ mặt. Khuôn mặt người bệnh trở nên buồn rầu, một phần hoặc một nửa khuôn mặt bị tê liệt, không cử động được.

Nếu nghi ngờ bệnh nhân sắp bị đột quỵ hãy yêu cầu bệnh nhân cười, nếu thấy nụ cười bị lõm một phần, một bên mặt xệ xuống thì đó là dấu hiệu tai biến.

Dấu hiệu méo miệng ở người mắc tai biến mạch máu não

Khả năng cử động của cánh tay giảm dần

   Lượng máu lên não không đủ khiến khả năng vận động bị thuyên giảm, đặc biệt là cánh tay. Người bệnh sẽ cảm thấy cánh tay tê dại, cử động khó rồi dần dần không thể cử động được. Dấu hiệu tai biến ở cánh tay dễ phát hiện nhất, khi yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên cao, một bên tay sẽ không thể giơ lên được hoặc rũ thõng xuống.

Thị lực giảm dần

   Thị lực giảm dần là dấu hiệu tai biến mà người ngoài khó có thể phát hiện được. Vì thế người bệnh cần chủ động ghi nhớ dấu hiệu tai biến này và báo ngay cho người nhà khi có sự khác thường. Nguyên nhân là thùy não bộ chịu trách nhiệm về khả năng nhìn không được cung cấp đủ oxy, hoạt động của thùy não bộ giảm dần khiến thị lực bị ảnh hưởng. Người bệnh sẽ thấy mọi thứ nhòe đi, mờ dần.

Nói lắp

Trước khi xảy ra tai biến sẽ xuất hiện những cục máu đông cản trở quá trình lưu thông máu cho một phần của não bộ điều khiển việc giao tiếp và khả năng nói. Vì thế người bệnh sẽ có dấu hiệu nói lắp, không nói được câu dài, nói không rõ lời, nói khó hiểu.

Một phần cơ thể yếu đi, không cử động được

Sau khi bị tê liệt một cánh tay, người bệnh có thể bị tê liệt một phần cơ thể, thậm chí là nửa người. Một số bộ phận cử động khó hoặc dù đã cố điều khiển nhưng không cử động được. Đây là dấu hiệu rất nguy hiểm, có thể dẫn đến liệt mãi mãi nếu không được uống thuốc hay đưa đến bệnh viện kịp thời.

Hoa mắt, chóng mặt

Hoa mắt, chóng mặt, đầu óc quay cuồng là biểu hiện của việc thiếu máu não. Đây là dấu hiệu tai biến rất phổ biến, xảy ra ở hầu hết các trường hợp.

Dáng đi bất thường

Dấu hiệu tai biến tiếp theo mà bệnh nhân có thể gặp phải là không thể đi lại hoặc đi lại rất khó. Nếu trước đó bệnh nhân vẫn đi lại bình thường thì chắc chắn lượng máu lên não đang giảm nhanh chóng. Còn nếu bệnh nhân đã gặp khó khăn trong việc di chuyển từ trước thì cần theo dõi thật kỹ xem có phải mức độ ảnh hưởng đang tăng dần không.

Đau đầu

      Thiếu oxy lên não sẽ khiến bệnh nhân cảm thấy đau đầu dữ dội, đau theo cơn. Thậm chí có bệnh nhân còn có cảm giác muốn nổ tung đầu. Mức độ đau càng ngày càng khốc liệt hơn. Nếu gặp dấu hiệu này cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay, nếu không sẽ có khả năng dẫn đến biến chứng chết não.

Nấc cục

   Một trong những cảnh báo trước của bệnh tai biến mà ít người phát hiện ra đó chính là nấc cục. Nhiều người đột nhiên bị nấc cho rằng đó chỉ là những đợt nấc thông thường, dẫn đến chủ quan. Hiện tượng này thường gặp ở phụ nữ.

Khó thở

    Bệnh nhân có thể thấy khó thở, thở hổn hển, tim đập nhanh. Mỗi người có thể có một vài dấu hiệu tai biến trên, tùy từng vùng não bị ảnh hưởng do thiếu oxy. Những dấu hiệu trên diễn ra trong thời gian rất nhanh và có thể biến mất hoàn toàn sau đó khiến người bệnh không để ý hoặc cho rằng cơ thể mình đã ổn. Tuy nhiên, đó gọi là tình trạng “tai biến mạch máu não thoáng qua”, là “đám mây đen” cảnh báo cho “cơn mưa giông” tai biến sắp xảy đến.

Các chuyên gia cho rằng, nếu một số triệu chứng kể trên xuất hiện đột ngột, bất ngờ ở một người đang có vẻ rất khỏe mạnh, khi họ đang nghỉ ngơi, đang ngủ, hoặc đang làm việc bình thường phải nghĩ ngay đến đột quỵ.

Một số trường hợp bệnh nhân chỉ bị những triệu chứng này thoáng qua, sau đó hồi phục trong vòng 24 giờ, không để lại di chứng gì, đây gọi là tai biến mạch máu não thoáng qua. Những bệnh nhân này cũng cần thiết phải đến cơ sở y tế ngay để xác định sớm nguyên nhân, các yếu tố nguy cơ, để điều trị dự phòng sớm, tránh tai biến mạch máu não tái phát.

Những sai lầm cần tránh khi sơ cứu tai biến mạch máu não

- Không được tự ý điều trị cho người bệnh dù chỉ là bấm huyệt, châm cứu, đánh gió hay chích nặn máu vì những động tác này có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh và làm mất thời gian vàng điều trị.

- Không cho người bệnh ăn uống để đề phòng hiện tượng nôn trào ngược, nếu người bệnh hít chất nôn hoặc thức ăn vào đường thở sẽ rất nguy hiểm.

- Không được dùng aspirin. Mặc dù aspirin có thể làm giảm cục máu đông trong trường hợp tai biến tắc động mạch nhưng cũng có thể gây chảy máu trong nếu là tai biến vỡ mạch máu. Nếu người bệnh đã uống aspirin trong ngày thì gia đình cần báo với bác sĩ cấp cứu.

- Không tự ý dùng thuốc hạ huyết áp, chỉ dùng thuốc hạ huyết áp khi huyết áp > 220/120 mmHg.

Giải pháp phục hồi sau tai biến và phòng ngừa tai biến mạch máu não tái phát?

Trong “chiến lược” điều trị tai biến mạch máu não, có 2 mục tiêu quan trọng được đặt ra: Mục tiêu trước mắt là giảm nguy cơ tử vong và hạn chế di chứng; Mục tiêu lâu dài là cải thiện sức khỏe, phòng ngừa tai biến mạch máu não tái phát. Để thực hiện được 2 mục tiêu này, người bệnh cần: 

- Kiểm soát và điều trị các yếu tố nguy cơ gây tai biến mạch máu não tiên phát như: Bệnh tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, bệnh tim, tiểu đường…

- Uống thuốc theo chỉ định, tái khám đúng thời hạn để được điều trị liên tục, điều chỉnh thuốc cho phù hợp với tình trạng sức khỏe theo từng giai đoạn.

- Xây dựng chế độ ăn đủ chất và cân đối: Người bị tai biến mạch máu não nên ăn nhiều rau củ, trái cây, tránh chất béo, chất kích thích và thực phẩm nhiều dầu mỡ, muối, đường. Nên chế biến thành các món ăn mềm, dễ tiêu như: Cháo, súp, sinh tố… cho dễ ăn.

- Chế độ luyện tập: Sau khi ra viện, người bị tai biến mạch máu não cần luyện tập thường xuyên để phục hồi chức năng và ngăn ngừa tai biến tái phát.

- Bệnh nhân nặng chưa tự vận động được phải được hỗ trợ của nhân viên phục hồi chức năng và gia đình như thay đổi tư thế bệnh nhân, vận động thụ động, xoa các vị trí tì đè chống loét.

- Đối với các trường hợp nhẹ hơn, tuỳ mức độ di chứng liệt, chúng ta cần đề ra một kế hoạch cụ thể hàng ngày cho bệnh nhân, để bệnh nhân được tự tập vận động ở mức tối đa, người nhà chỉ hỗ trợ hoặc giúp đỡ. Quá trình tập luyện đòi hỏi sự kiên trì của cả bệnh nhân và người hướng dẫn.

- Người bị tai biến mạch máu não cũng cần chú ý, khi các triệu chứng bệnh xuất hiện trở lại, dù nặng hay nhẹ, hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức vì việc chần chừ, chậm trễ có thể gây ra những hậu quả rất nặng nề, thậm chí tử vong

-Sử dụng kết hợp viên uống hỗ trợ phòng ngừa tai biến mạch máu não từ thảo dược thiên nhiên BoniOxy1 từ Canada và Mỹ

BoniOxy1 điều chế từ hạt nho đỏ, đậu nành lên men với các thành phần resveratrol và nattokinase của Mỹ và Canada, BoniOxy1 đem lại các tác dụng:

• Giúp ngăn ngừa và làm tan cục máu đông, giúp máu dễ lưu thông
• Giúp giảm nguy cơ huyết khối, chống nghẽn mạch máu, giảm di chứng sau tai biến mạch máu não

Vì vậy, BoniOxy1 vừa hỗ trợ phục hồi trí nhớ và vận động sau tai biến lại vừa giúp ngăn ngừa tai biến tái phát. Đây là một sự lựa chọn hoàn hảo cho bệnh nhân có tiền sử tai biến mạch máu não như trường hợp của bố chị.

Tai biến mạch máu não là căn bệnh rất nguy hiểm, chính vì vậy mà mỗi người đều cần nắm được các dấu hiệu nhận biết bệnh sớm cũng như cách sơ cứu khi bị tai biến mạch máu não, đặc biệt với những gia đình có bệnh nhân có tiền sử tai biến mạch máu não như chị. Chị cũng cần đặc biệt chú ý đến chế độ ăn uống, sinh hoạt, luyện tập, kết hợp sử dụng viên uống thảo dược phòng ngừa và hỗ trợ điều trị tai biến BoniOxy1 để hạn chế tối đa tái phát các cơn tai biến mạch máu não.

XEM THÊM: Bài tập phục hồi chức năng cho người tai biến mạch máu não